ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG DỰ ÁN XÂY DỰNG TRUNG TÂM MUA SẮM

BÁO CÁO NGHIÊN CỨU CHUYÊN SÂU ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG DỰ ÁN XÂY DỰNG TRUNG TÂM MUA SẮM ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP AHP TRONG PHÂN TÍCH ĐA TIÊU CHÍ

Dự án xây dựng Trung tâm mua sắm tại trục quốc lộ 1A thuộc về nhóm dự án dịch vụ – thương mại trọng điểm, nằm trong chiến lược đổi mới đô thị và phát triển bền vững của thành phố Hồ Chí Minh. Việc hình thành trung tâm mua sắm quy mô lớn không chỉ tạo ra việc làm mới, tăng nguồn thu ngân sách mà còn thúc đẩy phát triển dịch vụ, thương mại, du lịch và các ngành kinh tế phụ trợ. Tuy nhiên, đi kèm với các lợi ích kinh tế – xã hội là những tác động đáng kể đến môi trường vật lý, hệ sinh thái, kết cấu hạ tầng và sức khỏe cộng đồng. Chính vì vậy, Đánh giá tác động môi trường (Environmental Impact Assessment – EIA/ĐTM) trở thành công cụ bắt buộc nhằm đảm bảo dự án được triển khai theo hướng bền vững, phù hợp quy hoạch và giảm thiểu xung đột môi trường.

Bản nghiên cứu này được thực hiện dựa trên các phương pháp tiên tiến, trong đó trọng tâm là phương pháp phân tích thứ bậc AHP, nhằm lượng hóa và xếp hạng các tác động môi trường theo mức độ nghiêm trọng và khả năng kiểm soát. Đồng thời, nghiên cứu tích hợp dữ liệu hiện trạng về không khí, đất, nước, hệ sinh thái, tiếng ồn, rủi ro sự cố và đánh giá cảnh quan theo chuẩn của Việt Nam và thông lệ quốc tế.

Bối cảnh kinh tế – xã hội và nhu cầu thực hiện dự án

Trong quá trình đô thị hóa nhanh của khu vực phía Tây TP.HCM, quốc lộ 1A đã trở thành hành lang kinh tế năng động, với tốc độ phát triển dân cư, dịch vụ và thương mại rất mạnh. Nhu cầu của người dân đối với hệ thống mua sắm – giải trí – dịch vụ tổng hợp tăng cao, đòi hỏi sự hình thành các trung tâm thương mại hiện đại kết nối liên vùng. Với tổng mức đầu tư dự kiến 100 triệu USD, Trung tâm mua sắm quốc lộ 1A được xem là "hạt nhân thương mại – dịch vụ" mới, góp phần nâng cấp diện mạo đô thị và tăng năng lực cạnh tranh của khu vực. Việc lập ĐTM không chỉ nhằm tuân thủ pháp luật mà còn là cơ sở để tối ưu thiết kế, kiểm soát rủi ro vận hành và đảm bảo an toàn môi trường lâu dài.

Mục tiêu nghiên cứu ĐTM

Mục tiêu chung của nghiên cứu là phân tích đầy đủ các tác động môi trường có thể phát sinh trong suốt vòng đời dự án, bao gồm giai đoạn xây dựng, vận hành và cả giai đoạn xử lý sau khi kết thúc hoạt động. Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu bao gồm: nhận diện các hoạt động gây tác động mạnh; mô tả các yếu tố môi trường nhạy cảm; đánh giá mức độ tác động theo thang định lượng; phân tích phương án giảm thiểu – bù đắp; so sánh các giải pháp kỹ thuật; và xây dựng kế hoạch quản lý môi trường toàn diện. Việc sử dụng phương pháp AHP cho phép xây dựng hệ thống trọng số khách quan giữa các tiêu chí như không khí, nước, đất, tiếng ồn, sinh thái và rủi ro sự cố, từ đó đưa ra quyết định tối ưu dựa trên dữ liệu.

Mô tả tổng quan dự án

Dự án được xây dựng trên quốc lộ 1A với quy mô gồm khối thương mại cao 2 tầng, khu kho, khu dịch vụ, khu tiếp nhận – giao hàng, hệ thống bảo vệ phòng cháy chữa cháy, hệ thống hạ tầng kỹ thuật và hệ thống xử lý chất thải. Công trình sử dụng kết cấu bê tông cốt thép chịu lửa, tường gạch xây, sàn bê tông, mái BTCT – kim loại chịu nhiệt, hệ thống cửa chống cháy RF120–RF180, hệ thống báo cháy tự động, chiếu sáng khẩn cấp, hệ thống điện có bảo vệ vi sai và máy phát dự phòng 24/7. Nước sạch được cấp từ hệ thống cấp nước đô thị, lưu chứa tại bể ngầm 40.000 lít, trong đó 30.000 lít dự trữ cho PCCC. Chất thải rắn, chất thải nguy hại và nước thải được thu gom – xử lý theo quy định của thành phố.

Trong giai đoạn vận hành, trung tâm mua sắm hoạt động liên tục với lượng khách trung bình lớn, hàng hóa đa dạng, bao gồm cả hàng hóa thông thường và hàng hóa nguy hiểm (khí gas, hóa chất vệ sinh). Khu vực có đội an ninh giám sát, phòng điều khiển trung tâm, hệ thống camera, nhân viên bảo trì kỹ thuật và bộ phận vận hành.

Phân tích hiện trạng môi trường – nền tảng đánh giá tác động

Hiện trạng môi trường khu vực quốc lộ 1A cho thấy các vấn đề đặc trưng của môi trường đô thị như bụi lơ lửng, tiếng ồn giao thông, ô nhiễm cục bộ tại các điểm giao cắt và nguy cơ suy giảm chất lượng nước mặt do hệ thống thoát nước hở. Đất khu vực dự án có mức độ biến động cao do ảnh hưởng của các hoạt động dân cư xung quanh, nền đất đã được san lấp từ trước. Các hệ sinh thái tự nhiên ít hiện diện do đặc thù khu vực đô thị hóa mạnh. Mực nước ngầm ở độ sâu trung bình 10–20 m, có nguy cơ bị ô nhiễm vi sinh và kim loại nặng nhẹ tùy vị trí. Các yếu tố này tạo nên nền tảng để đánh giá tác động chính xác và phù hợp với điều kiện thực tế.

Các tác động môi trường chính được nhận diện

Trong giai đoạn xây dựng, các tác động chủ yếu gồm bụi, khí thải từ máy móc, tiếng ồn từ hoạt động thi công, rung động từ đóng cọc, nguy cơ tràn dầu mỡ ra môi trường nước, chất thải xây dựng và nguy cơ ách tắc giao thông cục bộ. Những tác động này có tính chất ngắn hạn nhưng cường độ trung bình đến cao.

Trong giai đoạn vận hành, tác động phát sinh ổn định hơn và có tính chất dài hạn. Bao gồm:

– Tăng lưu lượng giao thông, gây áp lực lên chất lượng không khí và tiếng ồn;
– Phát sinh nước thải sinh hoạt và nước thải vệ sinh thiết bị;
– Phát sinh chất thải rắn thương mại và chất thải nguy hại;
– Nguy cơ cháy nổ từ khu vực kho, khu chế biến, hệ thống điện;
– Tác động giảm chất lượng cảnh quan – thị giác tại khu vực tiếp giáp;
– Tác động đến xã hội – kinh tế, bao gồm tạo việc làm, thay đổi thói quen tiêu dùng, ảnh hưởng hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ xung quanh.

Các tác động tích cực của dự án bao gồm: nâng cao chất lượng dịch vụ đô thị, gia tăng giá trị đất đai, tạo việc làm cho lao động địa phương, tăng nguồn thu ngân sách, thúc đẩy dịch vụ thương mại – logistic, hình thành không gian văn hóa – giải trí mới.

Phương pháp AHP trong đánh giá tác động môi trường

AHP là phương pháp phân tích đa tiêu chí, cho phép so sánh cặp giữa các tiêu chí môi trường dựa trên mức độ quan trọng tương đối. Quy trình AHP bao gồm: xác định tiêu chí; thiết lập ma trận so sánh cặp; tính trọng số bằng giá trị riêng; kiểm tra độ nhất quán; và tổng hợp các chỉ số đánh giá.

Trong nghiên cứu này, các tiêu chí chính được lựa chọn là: chất lượng không khí, đất – địa chất, nước mặt – nước ngầm, tiếng ồn – rung động, sinh thái, rủi ro sự cố, cảnh quan và tác động xã hội – kinh tế. Kết quả tính toán trọng số cho thấy: (1) môi trường không khí và nước có trọng số cao nhất; (2) rủi ro sự cố và tiếng ồn đứng thứ hai; (3) cảnh quan và sinh thái đứng thứ ba; (4) tác động kinh tế – xã hội được đánh giá là tác động tích cực dài hạn.

Việc sử dụng AHP tạo điều kiện để lượng hóa các tác động theo thang điểm khách quan, đồng thời giảm thiểu các yếu tố chủ quan trong đánh giá. Trọng số được gán bởi AHP sau đó được tích hợp vào ma trận tác động môi trường để xác định mức độ ưu tiên trong các giải pháp giảm thiểu.

Đánh giá tác động bằng phương pháp định lượng – ma trận môi trường

Ma trận đánh giá gồm hai nhóm: ma trận cho giai đoạn xây dựng và ma trận cho giai đoạn vận hành. Mỗi tác động được gán điểm theo thang: (1) mức độ nghiêm trọng; (2) phạm vi ảnh hưởng; (3) thời gian tác động; (4) mức độ có thể đảo ngược; (5) mức độ nhạy cảm của khu vực. Điểm tổng hợp được tính theo công thức trọng số AHP.

Kết luận từ ma trận cho thấy:

– Tác động nghiêm trọng nhất là: chất lượng không khí (bụi, khí thải), tiếng ồn – rung, nước thải sinh hoạt, rủi ro cháy nổ và chất thải rắn.
– Tác động mức trung bình gồm thay đổi cảnh quan, rủi ro tràn dầu, suy giảm chất lượng nước mưa chảy tràn.
– Tác động thấp gồm tác động đến sinh thái (vì khu vực ít đa dạng sinh học), tác động đến đất (đất đã biến đổi).

Giải pháp giảm thiểu trong giai đoạn xây dựng

Giai đoạn này cần áp dụng các biện pháp: che phủ vật liệu, phun nước chống bụi, sử dụng phương tiện đáp ứng tiêu chuẩn khí thải, bố trí rào chắn tạm giảm tiếng ồn, hạn chế thi công ban đêm, thu gom chất thải xây dựng và hợp đồng vận chuyển với đơn vị có phép. Ngoài ra, cần bố trí bể lắng tạm, phễu thu gom nước thải thi công và kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu.

Giải pháp giảm thiểu giai đoạn vận hành

Các giải pháp trọng tâm bao gồm:

– Xây dựng hệ thống xử lý nước thải đạt QCVN;
– Thu gom – phân loại – xử lý chất thải rắn và CTNH;
– Hệ thống PCCC đạt TCVN, lắp đầu báo khói – nhiệt – khí gas;
– Kiểm soát khí thải từ máy phát dự phòng;
– Quản lý giao thông nội bộ, bố trí làn xe riêng cho giao nhận hàng;
– Chống ồn bằng vật liệu hấp thụ âm;
– Cải tạo cảnh quan bằng mảng xanh, cây bóng mát;
– Chương trình đào tạo an toàn môi trường, diễn tập ứng phó sự cố định kỳ.

Đánh giá rủi ro sự cố

Phân tích rủi ro được tiến hành bằng mô hình cây sự kiện (Event Tree) và cây lỗi (Fault Tree). Các rủi ro chính là: cháy nổ khu kho, sự cố điện, rò rỉ gas, sự cố tràn nước thải, ngập úng cục bộ và sự cố giao thông trong khu vực giao nhận hàng hóa. Mỗi rủi ro được đánh giá theo xác suất xảy ra và mức độ hậu quả, từ đó xây dựng sơ đồ ứng phó và mô hình quản lý rủi ro theo chuẩn ISO 31000.

Giám sát môi trường và chương trình quản lý lâu dài

Trung tâm mua sắm phải duy trì chương trình quan trắc môi trường bao gồm: không khí, tiếng ồn, nước thải, chất thải, an toàn PCCC và đánh giá rủi ro định kỳ. Các kết quả giám sát phải được báo cáo theo quy định của Luật BVMT 2020 và cập nhật cho cơ quan chuyên môn của thành phố. Đồng thời, trung tâm cần tích hợp hệ thống ISO 14001, mô hình vận hành xanh và phát thải thấp, triển khai các chương trình tiết kiệm năng lượng – nước – vật liệu.

Nghiên cứu cho thấy dự án Trung tâm mua sắm trên quốc lộ 1A có tác động môi trường ở mức trung bình – kiểm soát được nếu áp dụng đầy đủ các giải pháp công nghệ, quy hoạch và quản lý. Các tác động nghiêm trọng chủ yếu tập trung vào không khí, tiếng ồn, nước thải và rủi ro cháy nổ. Tuy nhiên, nhờ vị trí trong khu vực đô thị hóa, xa các hệ sinh thái tự nhiên, dự án ít tác động đến thiên nhiên. Phân tích AHP chứng minh rằng các biện pháp giảm thiểu được đề xuất hoàn toàn đủ khả năng kiểm soát tác động, đảm bảo sự tương thích giữa phát triển thương mại và bảo vệ môi trường. Dự án có lợi ích xã hội – kinh tế rõ rệt, góp phần cải thiện chất lượng sống của người dân và nâng cao năng lực thương mại của khu vực.

CÔNG TY CP TV ĐẦU TƯ VÀ THIẾT KẾ XÂY DỰNG MINH PHƯƠNG

 Hotline: 0903 649 782

Địa chỉ trụ sở chính: 28B Mai Thị Lựu - Khu phố 7, Phường Tân Định. TP.HCM 

Địa chỉ văn phòng đại diện: Chung cư B1- Số 2 Đường Trường Sa, Phường Gia Định. TP.HCM

Website: www.khoanngam.net;  www.lapduan.com; www.minhphuongcorp.net;

Email: nguyenthanhmp156@gmail.com ; thanhnv93@yahoo.com.vn