BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG CHO NHÀ MÁY XỬ LÝ RÁC THẢI

NGHIÊN CỨU CHUYÊN SÂU VỀ CẤP GIẤY PHÉP MÔI TRƯỜNG VÀ PHÊ DUYỆT BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG CHO NHÀ MÁY XỬ LÝ RÁC THẢI VÀ NHÀ MÁY XỬ LÝ NƯỚC THẢI TRONG BỐI CẢNH LUẬT BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG 2020

Hoạt động xử lý chất thải rắn và xử lý nước thải đô thị là hai trụ cột quan trọng của hệ thống hạ tầng môi trường quốc gia. Đây là các công trình có nguy cơ ô nhiễm rất cao, tác động sâu rộng đến môi trường không khí, nguồn nước, đất, sức khỏe người dân và hệ sinh thái tự nhiên. Vì vậy, theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, nhóm dự án này luôn thuộc mức Nguy cơ môi trường Nhóm I, bắt buộc lập Báo cáo Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) và phải được cấp Giấy phép môi trường (GPMT) trước khi vận hành.

Đặc thù của các nhà máy xử lý rác thải và nước thải là tác động của chúng không chỉ xuất hiện trong giai đoạn thi công mà duy trì liên tục trong toàn bộ vòng đời dự án. Rủi ro môi trường mang tính lan truyền, vượt biên giới hành chính và có khả năng gây khủng hoảng môi trường – xã hội nếu vận hành không đúng quy chuẩn. Vì vậy, Việt Nam đã xây dựng hệ thống pháp lý hoàn chỉnh: Luật BVMT 2020, Nghị định 08/2022/NĐ-CP và Thông tư 02/2022/TT-BTNMT, nhằm thiết lập bộ tiêu chuẩn quản lý chặt chẽ từ khâu quy hoạch – đánh giá – thẩm định – cấp phép – giám sát – vận hành – ứng phó sự cố – đóng cửa công trình bảo vệ môi trường.

1. Cơ sở pháp lý và yêu cầu của ĐTM đối với công trình xử lý rác thải và nước thải

Theo luật mới, ĐTM không còn là thủ tục hình thức mà trở thành tài liệu kỹ thuật lõi để:

·        đánh giá tác động tích lũy từ các hoạt động xử lý rác hoặc xử lý nước thải đến chất lượng môi trường;

·        mô phỏng xu hướng biến đổi môi trường khi dự án đi vào vận hành;

·        xác định quy mô hệ thống xử lý chất thải;

·        tính toán tải lượng các dòng thải và khả năng chịu tải của môi trường tiếp nhận;

·        đề xuất giải pháp bảo vệ môi trường, giám sát, quản lý rủi ro, ứng phó sự cố.

Để phê duyệt ĐTM, cơ quan thẩm định sẽ xem xét:

·        Tính phù hợp quy hoạch tỉnh, quy hoạch môi trường, quy hoạch đô thị;

·        Mức độ nguy cơ ô nhiễm của dự án;

·        Khả năng đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật (khí thải, nước thải, tiếng ồn, chất thải rắn…);

·        Kế hoạch quản lý môi trường (EMP) và các cam kết trong vận hành;

·        Tác động xuyên biên giới (nếu có);

·        Tính chấp nhận của cộng đồng.

Đối với nhà máy xử lý nước thải Thủ Đức được mô tả trong bài toán nghiên cứu, phương pháp đánh giá sử dụng ma trận Leopold ba chiều kết hợp danh mục kiểm tra Adkins & Burks là cách tiếp cận nâng cao, phù hợp xu hướng quốc tế – đặc biệt khi đánh giá nhiều tổ hợp tác động tương hỗ giữa hoạt động xây dựng và vận hành với các thành phần môi trường.

2. Đánh giá tác động môi trường của nhà máy xử lý nước thải đô thị – trường hợp điển hình

Nước thải đô thị thường chứa nhiều chất hữu cơ, dinh dưỡng (N, P), vi sinh vật gây bệnh, chất rắn lơ lửng, kim loại nặng, dầu mỡ, các hợp chất khó phân hủy. Nếu xả thải không qua xử lý, các hệ lụy là:

·        gây suy giảm oxy hòa tan, gây hiện tượng “chết sông”;

·        kích thích phú dưỡng, tảo nở hoa, tạo độc tố;

·        lan truyền bệnh đường ruột, giun sán;

·        ô nhiễm nước ngầm;

·        ảnh hưởng hệ sinh thái thủy sinh.

Ở Thủ Đức, nước thải hiện nay được thải trực tiếp vào hệ thống kênh rạch rồi ra sông Đồng Nai – là nguồn cấp nước sinh hoạt quan trọng. Do vậy, yêu cầu đặt ra cho ĐTM là:

·        đánh giá tải lượng ô nhiễm hiện tại;

·        mô phỏng khả năng chịu tải của sông vào mùa mưa – mùa khô;

·        xác định quy mô trạm xử lý phù hợp để không vượt ngưỡng chịu tải.

Phương pháp ma trận Leopold ba chiều cho phép:

·        phân tích tương tác theo thời gian – cường độ – mức độ nhạy cảm của từng tác động;

·        đánh giá các yếu tố liên quan như mùi, tiếng ồn, bùn thải, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.

Kết quả cho thấy nhà máy xử lý nước thải sẽ mang lại:

Tác động tích cực

·        cải thiện chất lượng nước sông;

·        nâng cao sức khỏe cộng đồng;

·        giảm bệnh tật liên quan nước bẩn;

·        cải thiện cảnh quan môi trường;

·        tạo điều kiện tái sử dụng nước sau xử lý cho tưới cây, rửa đường, công nghiệp.

Tác động tiêu cực tiềm tàng

·        mùi hôi từ bể điều hòa, bể tách mỡ, bể nén bùn;

·        khí độc định kỳ phát sinh (H₂S, NH₃);

·        rò rỉ đường ống, sự cố tràn nước thải;

·        bùn thải với hàm lượng SS, N, P, kim loại nặng.

Tất cả các tác động này phải được mô phỏng, đánh giá định lượng, kèm giải pháp giảm thiểu.

3. Đánh giá tác động môi trường của nhà máy xử lý rác thải

Nhà máy xử lý rác thải – dù theo công nghệ chôn lấp, đốt, MBT hay thu hồi năng lượng – đều thuộc nhóm có nguy cơ cao nhất.

Nguồn ô nhiễm đặc trưng

1.    Nước rỉ rác chứa COD rất cao, kim loại nặng, vi sinh vật.

2.    Khí thải lò đốt chứa bụi, NOx, SO₂, CO, dioxin-furan.

3.    Mùi hôi từ tiếp nhận – phân loại – lên men – lưu chứa.

4.    Ô nhiễm đất/ngầm nếu hệ thống chống thấm yếu.

5.    Tiếng ồn – rung động – ruồi muỗi.

Áp dụng các mô hình:

·        AERMOD cho lan truyền khí thải, mùi;

·        QCVN 61-MT cho khí thải lò đốt;

·        QCVN 25-MT cho nước rỉ rác;

·        Mô hình thủy động học cho ảnh hưởng nguồn nước.

Các phân tích phải thể hiện:

·        mức độ dioxin phát sinh theo công suất;

·        yêu cầu thiết bị xử lý khí thải theo tầng: hấp phụ – SCR – lọc bụi – tách axit – trung hòa;

·        khả năng thu hồi năng lượng (WTE);

·        phương án quản lý tro đáy – tro bay.

ĐTM của nhà máy rác phải đặc biệt phân tích rủi ro sự cố môi trường, gồm:

·        tràn nước rỉ rác vào mùa mưa lớn;

·        mất điện gây dừng lò;

·        cháy bãi chứa rác và cháy hầm rác;

·        rò rỉ khí CH₄ gây nổ;

·        rủi ro đối với công nhân vận hành.

Từ đó đề xuất kế hoạch:

·        hồ sự cố 3 ngày;

·        bể điều hòa chống tràn 24 giờ;

·        hệ thống thu gom khí rác;

·        kế hoạch phòng cháy – chữa cháy;

·        hệ thống quan trắc tự động khí thải – nước thải kết nối về Sở TNMT.

4. Quy trình cấp Giấy phép môi trường cho hai loại dự án

Sau khi ĐTM được phê duyệt, chủ dự án phải lập hồ sơ xin cấp GPMT. Giấy phép môi trường là căn cứ vận hành và được cấp dựa trên:

·        kết quả thẩm định ĐTM;

·        quy chuẩn kỹ thuật môi trường (khí thải, nước thải, tiếng ồn, mùi, chất thải rắn);

·        công suất và quy mô thiết kế;

·        mức độ rủi ro.

Nội dung chính của Giấy phép môi trường

1.    Giới hạn khí thải:

·        đối với nước thải: COD, BOD, TSS, Amoni, tổng Nitơ, tổng Photpho, Coliform;

·        đối với rác thải: dioxin-furan, NOx, SO₂, bụi, HCl, HF, kim loại nặng.

2.    Giới hạn nước thải sau xử lý
Tùy theo nguồn tiếp nhận (kênh rạch, sông, biển, cống chung), áp dụng QCVN tương ứng và hệ số lưu lượng.

3.    Khối lượng chất thải nguy hại
Quy định rõ:

·        mã CTNH;

·        khối lượng phát sinh hàng năm;

·        yêu cầu lưu giữ, vận chuyển, xử lý.

4.    Yêu cầu quan trắc môi trường
Tần suất tối thiểu:

·        nước thải: 01 tháng/lần hoặc tự động liên tục;

·        khí thải lò đốt: bắt buộc tự động 24/7;

·        tiếng ồn: 02 lần/năm.

5.    Công trình bảo vệ môi trường bắt buộc
Ví dụ:

·        bể thu gom – điều hòa – xử lý nước rỉ rác;

·        hệ thống SCR/ESP cho lò đốt;

·        khu lưu chứa CTNH đạt chuẩn.

6.    Yêu cầu vận hành thử nghiệm
Tối thiểu 3–6 tháng đối với hệ thống xử lý nước thải hoặc lò đốt.

5. Phân tích chuyên sâu về phương pháp ĐTM – phương pháp ma trận Leopold ba chiều

Phương pháp ma trận Leopold truyền thống được mở rộng thành ma trận ba chiều, với các trục:

·        loại hoạt động của dự án (A);

·        yếu tố môi trường chịu tác động (B);

·        cường độ – mức độ – tần suất tác động (C).

Ma trận ba chiều cho phép đánh giá:

·        mối quan hệ nhân – quả phức hợp;

·        tác động tích lũy theo thời gian;

·        sự tương tác giữa nhiều nguồn ô nhiễm đồng thời.

Kết hợp danh mục Adkins & Burks giúp:

·        chuẩn hóa mức độ quan trọng;

·        định lượng hóa tác động;

·        ưu tiên biện pháp giảm thiểu theo trọng số.

Nhờ đó, báo cáo ĐTM có chất lượng cao, đủ cơ sở khoa học để thuyết phục hội đồng thẩm định và các bên liên quan.

6. Giải pháp giảm thiểu tác động môi trường

Đối với nhà máy xử lý nước thải

·        hệ thống tách rác – tách dầu – điều hòa lưu lượng;

·        công nghệ AAO hoặc MBR nâng cao;

·        khử trùng bằng UV hoặc Clo;

·        bùn thải ép bùn, chuyển giao đơn vị có chức năng;

·        che phủ bể hở, thu gom mùi bằng biofilter;

·        hồ sự cố để tránh tràn nước thải ra môi trường.

Đối với nhà máy xử lý rác

·        hệ thống xử lý khí thải đa tầng;

·        tường bao chống mùi và bụi;

·        khu vực tiếp nhận kín, có hút khí;

·        xử lý nước rỉ rác bằng RO hoặc MBR;

·        quan trắc khí thải tự động;

·        vành đai cây xanh 50–100 m tùy quy mô.

7. Vai trò của cộng đồng trong ĐTM

Theo Luật BVMT 2020:

·        người dân có quyền tham vấn;

·        ý kiến cộng đồng là bắt buộc;

·        chủ dự án phải giải trình công khai;

·        thông tin môi trường phải được đăng tải.

Đối với xử lý rác thải và nước thải, tham vấn cực kỳ quan trọng vì rủi ro mùi hôi, bụi, tiếng ồn và sự cố môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống dân cư.

Dự án nhà máy xử lý rác thải và nhà máy xử lý nước thải là dự án nhóm nguy cơ môi trường cao nhất. Vì vậy, việc lập báo cáo ĐTM và xin cấp GPMT đòi hỏi tiếp cận khoa học, mô hình hóa, phân tích định lượng và quản lý rủi ro nghiêm ngặt. Trong bối cảnh pháp luật mới, ĐTM không còn chỉ là một báo cáo hành chính mà là công cụ trung tâm trong quy hoạch, thiết kế và vận hành công trình bảo vệ môi trường. Khi được lập đúng chuẩn, ĐTM và GPMT sẽ giúp nhà đầu tư vận hành bền vững, giảm rủi ro pháp lý, đồng thời góp phần vào mục tiêu quốc gia về tăng trưởng xanh và bảo vệ nguồn tài nguyên nước – không khí – đất cho các thế hệ tương lai.

CÔNG TY CP TV ĐẦU TƯ VÀ THIẾT KẾ XÂY DỰNG MINH PHƯƠNG

 - Hotline: 0903 649 782

Địa chỉ trụ sở chính: 28B Mai Thị Lựu - Khu phố 7, Phường Tân Định. TP.HCM 

Địa chỉ văn phòng đại diện: Chung cư B1- Số 2 Đường Trường Sa, Phường Gia Định. TP.HCM

Website: www.khoanngam.net;  www.lapduan.com; www.minhphuongcorp.net;

Email: nguyenthanhmp156@gmail.com ; thanhnv93@yahoo.com.vn